Rytuały przejścia: Jak różne kultury obchodzą śmierć?

Japonia: Festiwal Obon i tradycje żałobne Butsudan

W Japonii obchodzenie śmierci ma głębokie korzenie w tradycjach i wierzeniach związanych z rodziną, duchami przodków oraz religią. Jednym z najbardziej rozpoznawalnych rytuałów jest Festiwal Obon, który ma na celu przywrócenie duchów zmarłych przodków do życia rodzinnego. Obon to czas, w którym Japończycy oddają cześć swoim bliskim zmarłym, a symboliczne rytuały mają na celu umożliwienie duszom powrotu do zaświatów. Centralnym elementem tych obchodów jest butsudan – domowy ołtarz, na którym składa się ofiary i modlitwy dla zmarłych.

Obon – Święto Zmarłych w Japonii

Obon to jedno z najważniejszych japońskich świąt, które przypada na połowę sierpnia. Japończycy wierzą, że w tym czasie dusze zmarłych przodków wracają do swoich rodzin, aby ponownie spotkać się z żyjącymi. Tradycja ta wywodzi się z buddyzmu, a jej początki sięgają ponad 500 lat wstecz. Obon trwa przez cztery dni i jest pełne różnorodnych ceremonii, mających na celu przyjęcie dusz zmarłych w gronie rodzinnym, a także ich późniejsze pożegnanie.

Przygotowania do Obon

• Butsudan – domowe ołtarze buddyjskie, które stanowią centrum obrzędów Obon. Na butsudan składa się ofiary w postaci pokarmów, kadzideł i kwiatów, które symbolizują szacunek dla zmarłych przodków.
• Przygotowanie specjalnych posiłków i rytuałów modlitewnych. W ciągu trwania Obon, rodziny zapraszają buddyjskich kapłanów do recytowania sutr i odprawiania modlitw w domach lub w świątyniach.
• Oświetlanie domu papierowymi lampionami, które mają pomóc duchom znaleźć drogę do rodzinnych domów.

Obon rozpoczyna się wizytą na cmentarzach, gdzie rodziny sprzątają groby swoich bliskich i modlą się za ich spokój. To czas refleksji nad życiem zmarłych oraz ich obecnością w pamięci żywych.

Symbolika Obon i związane z nią rytuały

Każdy dzień Obon jest pełen specyficznych rytuałów, które mają na celu złożenie hołdu zmarłym i zapewnienie im spokojnego przejścia do innego świata. Pierwszego dnia, w wielu miejscach Japonii, na progach domów stawiane są małe figury zwierząt wykonane z warzyw i patyków, które symbolizują pomoc w drodze zmarłych do świata żywych. Oprócz tego, rodziny przygotowują specjalne posiłki, zwane shojin ryori, które są wegetariańskie i zawierają pokarmy, jakie zmarli lubili za życia.

Bon Odori – Taniec dla Przodków

Jednym z najbardziej charakterystycznych rytuałów związanych z Obon jest Bon Odori, czyli taniec mający na celu powitanie i pożegnanie duchów przodków. W czasie tego tańca, który odbywa się w kręgu, uczestnicy w tradycyjnych ubraniach, takich jak yukata, gromadzą się na placach, wokół centralnego podestu, gdzie bębniarze wybijają rytm. Taniec stanowi symboliczny gest wspólnego spotkania z duszami przodków, a także integracji społeczności lokalnych.

Okuribi – Pożegnanie z Duszami

Ostatni dzień Obon to czas pożegnania z duchami zmarłych, które wracają do zaświatów. W wielu regionach Japonii, obrzęd ten jest symbolizowany przez zapalanie wielkich ognisk, zwanych Okuribi, które mają oświetlić drogę duszom. W Kyoto odbywa się szczególnie spektakularny rytuał Gozan Okuribi, w którym na górach wokół miasta wypalane są wielkie znaki, w tym słynna litera „大” (dai), symbolizująca wielką siłę.

Znaczenie Obon w Kulturze Japońskiej

Obon to nie tylko rytuał związany z religią i śmiercią, ale także ważne wydarzenie społeczno-kulturowe. Jest to czas, kiedy rodziny jednoczą się, wspólnie modlą się i dzielą pamięcią o swoich zmarłych. Choć w dzisiejszych czasach wiele osób w Japonii może być niezbyt religijnych, Obon pozostaje jednym z nielicznych momentów, kiedy duchowość i tradycja mają tak silny wpływ na codzienne życie. Festiwal ten ma również na celu pielęgnowanie więzi rodzinnych, przekazywanie historii przodków młodszym pokoleniom oraz zrozumienie miejsca zmarłych w kulturze i życiu społecznym. Obon jest zatem przykładem tego, jak w Japonii śmierć nie jest postrzegana jako koniec, ale raczej jako część nieustannego cyklu życia, w którym przodkowie pozostają obecni w życiu swoich potomków. To święto łączy w sobie głęboki szacunek dla tradycji, wspólnoty oraz pamięci o tych, którzy odeszli.

Madagaskar: Famadihana – Obracanie Kości jako Wyraz Szacunku

Rytuały przejścia stanowią ważną część kultury każdej społeczności. W wielu krajach obchodzenie śmierci i pamięć o zmarłych mają swoje unikalne formy. Madagaskar jest jednym z miejsc, gdzie szacunek do przodków ma szczególne znaczenie. Jednym z najbardziej charakterystycznych rytuałów jest Famadihana, znany również jako obracanie kości. Jest to ceremonia, która odbywa się cyklicznie, co kilka lat, mająca na celu połączenie żyjących z duchami zmarłych przodków.

1. Znaczenie Famadihana w Kulturze Malgaskiej

Famadihana to rytuał, który ma swoje korzenie w tradycjach ludów Merina i Betsileo. Obchodzony jest z wielką pompą i oddaniem, a celem ceremonii jest okazanie szacunku przodkom oraz umocnienie więzi rodzinnych i społecznych. Zmarli, uznawani za opiekunów żyjących, mają ogromny wpływ na losy swoich potomków. Przekonanie to jest głęboko zakorzenione w kulturze malgaskiej i wyraża się poprzez liczne rytuały, w tym Famadihana.

2. Przebieg Ceremonii: Obracanie Kości

Famadihana rozpoczyna się od ekshumacji ciał zmarłych, które przez lata spoczywały w grobach. Z cmentarza wydobywa się kości, które następnie są starannie opatulane w świeże, jedwabne całuny – lamba mena. Obracanie kości to symboliczne przypomnienie o nieprzerwanej łączności z przodkami, którzy wciąż pozostają częścią społeczności. Po przygotowaniu ciał, rodzina oraz społeczność organizują procesję, w której szczątki zmarłych są noszone wokół wioski, a mieszkańcy włączają się do zabaw, tańca i śpiewu.

3. Rytuał Wspólnego Świętowania

Famadihana to nie tylko ceremonia ekshumacji. Jest to czas wielkiej radości, podczas którego rodziny spotykają się po to, aby wspólnie oddać hołd przodkom. Rytuał obejmuje nie tylko taniec i śpiew, ale także wspólne spożywanie posiłków, w których uczestniczą zarówno żywi, jak i zmarli. Chociaż może się to wydawać dziwne, dla Malgaszów jest to bardzo ważny element kulturowy – połączenie przeszłości z teraźniejszością. Warto podkreślić, że choć może to być także czas radości, to jednak szacunek do zmarłych jest centralnym elementem ceremonii.

4. Symbolika i Wartości Związane z Famadihana

W ceremonii Famadihana zawiera się wiele symboli i przekonań dotyczących roli przodków w życiu współczesnym. Obracanie kości to dla Malgaszów przypomnienie o tym, że życie jest cykliczne, a śmierć jest tylko częścią tego cyklu. Ważnym elementem ceremonii jest przekonanie, że przez okazywanie szacunku zmarłym, żyjący zapewniają sobie błogosławieństwo i opiekę przodków. Famadihana nie jest jedynie żałobą, ale także afirmacją życia i ciągłości rodu. To również wyraz szacunku dla tradycji, która przekazuje wartości z pokolenia na pokolenie.

5. Famadihana a Wyzwania Współczesności

Chociaż Famadihana jest jednym z najważniejszych rytuałów w Madagaskarze, w ostatnich latach napotkał on pewne trudności. Wzrost kosztów ceremonii, zmieniające się normy społeczne i wpływ religii chrześcijańskiej powodują, że niektóre rodziny decydują się na ograniczenie lub porzucenie tego rytuału. Mimo to, dla wielu Malgaszów, zachowanie tradycji jest kluczowe, ponieważ Famadihana pozostaje jednym z głównych sposobów na podtrzymanie więzi z przodkami i zapewnienie ciągłości kulturowej.

6. Famadihana w Kontekście Wspólnoty

Famadihana to nie tylko ceremonia rodzinna, ale także rytuał wspólnotowy. Gromadzi całą wioskę, a czasami nawet całe regiony. Udział w ceremonii to nie tylko okazja do oddania hołdu zmarłym, ale także do wzmocnienia więzi międzyludzkich. Cała ceremonia jest okazją do wymiany doświadczeń, opowieści i przypomnienia sobie o wspólnych przodkach. Wspólne tańce, śpiewy oraz uczestnictwo w obrzędach tworzą atmosferę współczucia, jedności i wzajemnej solidarności. W ten sposób, choć obracanie kości jest aktem szacunku do przodków, jest także sposobem na integrację i jedność wspólnoty.

Rytuały przejścia: Co oznaczają ceremonie śmierci w różnych kulturach?

Rytuały przejścia, szczególnie te związane z ceremoniami śmierci, mają ogromne znaczenie w wielu kulturach na całym świecie. Śmierć, będąca nieodłącznym elementem życia, często stanowi moment, który łączy życie z duchowością, naturą i wspólnotą. Ceremonie te nie tylko stanowią wyraz szacunku dla zmarłych, ale także pełnią funkcję symboliczną – umożliwiając duszy przejście na kolejny etap istnienia. Każda kultura ma swoje unikalne obrzędy, które odzwierciedlają wierzenia, tradycje i wartości społeczne. W poniższym artykule przyjrzymy się kilku kluczowym rytuałom przejścia związanym ze śmiercią, które występują w różnych częściach świata.

1. Rytuały w Azji: Z medytacją ku spokojowi

W Azji, szczególnie w krajach takich jak Japonia i Indie, ceremonie śmierci mają głębokie powiązania z religijnymi tradycjami. W Japonii, gdzie dominuje buddyzm, pogrzeby są postrzegane jako część niekończącego się cyklu życia, śmierci i reinkarnacji. Ceremonia pogrzebowa w Japonii wiąże się z modlitwami, recytacjami sutr oraz procesem kremacji. Zmarli są zazwyczaj kremowani, a ich popiół przechowywany w specjalnych urnach i umieszczany w grobowcach rodzinnych. W Indiach, ceremonia pogrzebowa również odbywa się z poszanowaniem tradycji religijnych, szczególnie w hinduizmie. Zgodnie z tymi wierzeniami, ciało zmarłego jest kremowane, co symbolizuje oczyszczenie duszy i jej gotowość do dalszej wędrówki. Najbardziej znanym miejscem kremacji w Indiach jest rzeka Ganges w Varanasi, gdzie duchowy rytuał odbywa się nad brzegiem świętej rzeki.

2. Afrykańskie obrzędy: Zmarli jako przodkowie

W wielu afrykańskich społecznościach śmierć traktowana jest jako etap przejścia do świata przodków. Wierzenie to odzwierciedla się w ceremoniach pogrzebowych, które często łączą elementy radości i świętowania życia zmarłego. W krajach takich jak Ghana i Nigeria, rytuały pogrzebowe mogą trwać kilka dni, a nawet tygodni. Przykładem jest ceremonia pogrzebowa w regionie Ga, gdzie trumny są projektowane w kształcie przedmiotów symbolizujących życie zmarłego, takich jak samochód, ryba czy samolot. Tego rodzaju trumny mają na celu nie tylko oddanie hołdu zmarłemu, ale także przekazanie symbolicznych wartości jego życia. Z kolei w Nigerii, wśród społeczności Yoruba, pogrzeb jest formą oddania czci przodkom, a celem ceremonii jest zapewnienie zmarłemu przychylności duchów przodków.

3. Rytuały w kulturach zachodnich: Tradycje i nowoczesność

W kulturach zachodnich, takich jak Europa czy Stany Zjednoczone, ceremonie pogrzebowe często obejmują elementy religijne i cywilne, które mają na celu zapewnienie spokoju duszy zmarłego. Zwykle organizowane są uroczystości, podczas których odprawiane są modlitwy, a ciało zmarłego jest pochowane w grobie lub poddawane kremacji. W przypadku chrześcijan, pogrzeb ma na celu zapewnienie zmarłemu życia wiecznego. Rytuał pogrzebu może obejmować zarówno ceremonie kościelne, jak i bardziej nowoczesne obrzędy, które są dostosowane do współczesnych potrzeb społeczeństw. Z kolei w krajach takich jak Polska, gdzie dominuje katolicka tradycja, pogrzeb zazwyczaj składa się z mszy żałobnej, modlitw oraz ceremonii złożenia ciała do grobu.

4. Nowoczesne podejście do rytuałów przejścia: Przemiany i nowe wyzwania

Współczesne rytuały przejścia związane z śmiercią przechodzą pewne zmiany, szczególnie w kontekście globalizacji oraz rozwoju technologii. W wielu społeczeństwach tradycyjne ceremonie pogrzebowe ustępują miejsca bardziej zindywidualizowanym rytuałom, które odzwierciedlają zmieniające się wartości i potrzeby współczesnych ludzi. W niektórych społecznościach, zamiast tradycyjnych ceremonii, organizowane są tzw. „żywe pogrzeby”, w których rodziny i przyjaciele zmarłych celebrują życie zmarłego poprzez wydarzenia artystyczne, prezentacje multimedialne oraz wspólne wspomnienia. Zmieniające się podejście do pogrzebów wiąże się również z nowymi wyzwaniami związanymi z ochroną środowiska. W wielu krajach rozważa się alternatywne formy pochówku, takie jak ekologiczne kremacje, które mają mniejsze obciążenie dla środowiska naturalnego. Rytuały przejścia związane z ceremoniami śmierci mają ogromne znaczenie w różnych kulturach, stanowiąc wyraz szacunku i oddania dla zmarłych. Niezależnie od formy, każda kultura stara się w unikalny sposób oddać hołd tym, którzy odeszli, oraz zapewnić im spokój w życiu pozagrobowym. Rytuały te odzwierciedlają różnorodność wierzeń religijnych, duchowych oraz społecznych, a także ewolucję współczesnych potrzeb i wartości, które wpływają na organizację ceremonii pogrzebowych na całym świecie.

Śmierć w religiach monoteistycznych: Chrześcijańskie, islamskie i żydowskie obrzędy przejścia

Śmierć jest nieodłącznym elementem ludzkiego życia, a każda religia podchodzi do niej z innej perspektywy, kładąc nacisk na różne obrzędy i rytuały. W tradycjach monoteistycznych, takich jak chrześcijaństwo, islam i judaizm, śmierć i związane z nią rytuały przejścia są traktowane jako moment przejścia do wiecznego życia lub oczekiwania na wskrzeszenie. Poniżej przyjrzymy się, jak te religie obchodzą śmierć i jakie obrzędy są z nią związane.

Chrześcijańskie obrzędy przejścia: modlitwa, sakramenty i zmartwychwstanie

W chrześcijaństwie śmierć nie jest końcem, lecz przejściem do życia wiecznego. Wierzenia o zmartwychwstaniu ciała stanowią fundament chrześcijańskiej nadziei, opartej na życiu i naukach Jezusa Chrystusa. Rytuały związane z obrzędami śmierci w chrześcijaństwie obejmują zarówno sakramenty, jak i modlitwy, które mają na celu pomoc duszy w przejściu do życia wiecznego.

• Sakrament namaszczenia chorych – Jest to modlitwa za chorego lub umierającego, której celem jest przyniesienie pocieszenia i duchowej siły na chwilę śmierci. Ten sakrament jest szczególnie ważny w Kościele katolickim, gdzie wierni wierzą, że pomaga on przygotować duszę na spotkanie z Bogiem.
• Rytuał pogrzebowy – W trakcie ceremonii pogrzebowej odprawiane są modlitwy za zmarłego, a szczególną rolę odgrywa msza żałobna, która przypomina o nadziei na zmartwychwstanie i życie wieczne w Królestwie Bożym.
• Rytuał pochówku – W chrześcijaństwie zwłoki zazwyczaj są grzebane w ziemi, ponieważ ciało zmarłego ma być szanowane jako stworzenie Boże. Przypomnienie o zmartwychwstaniu pojawia się także w tradycji pochówku, symbolizując odrodzenie i wieczność.

Chrześcijaństwo kładzie ogromny nacisk na nadzieję w zmartwychwstanie, które ma nastąpić na końcu czasów, gdy zmarli zostaną powołani do życia w pełni ciałem i duchem. Wspólna modlitwa, uczestnictwo w obrzędach oraz wsparcie ze strony wspólnoty wiernych mają na celu wspomóc duszę w jej przejściu do nieba.

Islam: śmierć jako powrotny akt boski

W islamie, podobnie jak w chrześcijaństwie, śmierć jest tylko przejściem, ale w tym przypadku jest także wydarzeniem ostatecznym, które zapoczątkowuje proces sądu ostatecznego. Wierzenia islamskie kładą nacisk na to, że każda dusza czeka na dzień, kiedy Allah będzie sądził jej uczynki. Rytuały związane ze śmiercią są dokładnie określone, aby przygotować wiernego na to ostateczne spotkanie.

• Modlitwa za zmarłego – Jednym z najważniejszych rytuałów islamskich po śmierci jest modlitwa salat al-janazah, która jest odprawiana przez całą wspólnotę. Modlitwa ta ma na celu wyproszenie dla zmarłego Bożego miłosierdzia i przebaczenia grzechów.
• Przygotowanie ciała do pochówku – W islamie ciało zmarłego jest obmywane zgodnie z zasadami rytualnej czystości, a następnie owijane w biały materiał. Ciało powinno być pochowane jak najszybciej, najlepiej w ciągu 24 godzin od śmierci.
• Grób i życie po śmierci – W islamie wierni wierzą, że dusza zmarłego jest zapytana przez anioły o swoje uczynki, a następnie czeka na Dzień Sądu Ostatecznego. Grób traktowany jest jako pierwszy etap tej podróży – przygotowanie do sądu, ale także przechowanie duszy do momentu zmartwychwstania.

W islamie śmierć nie kończy życia, lecz jest początkiem ostatecznej próby, a obrzędy związane z pogrzebem mają na celu przygotowanie duszy na spotkanie z Allah.

Judaizm: cześć dla zmarłych i nadzieja na zmartwychwstanie

Judaizm, jako jedna z trzech głównych religii monoteistycznych, traktuje śmierć jako wydarzenie, które wprowadza w życie po śmierci. W tym kontekście obrzędy związane z przejściem i pochówkiem są również bardzo szczegółowe, a każdy etap ma na celu wspomożenie zmarłego w jego drodze do ostatecznego zbawienia.

• Kremacja i pochówek – Tradycyjnie, w judaizmie zwłoki grzebane są w ziemi, a kremacja jest odrzucana, ponieważ uznaje się, że ciała zmarłych mają zmartwychwstać w przyszłości. Najświętsze miejsce pochówku to Góra Oliwna w Jerozolimie, gdzie zmarli czekają na przyjście Mesjasza.
• Żałoba i modlitwa – Po śmierci bliskiej osoby, rodzina przechodzi okres żałoby, który trwa przez siedem dni, tzw. sziva. W tym czasie rodzina odprawia modlitwy, a szczególną rolę odgrywa modlitwa kadisz, która jest odmawiana w intencji zmarłego.
• Jarcajt – Po roku od śmierci, w judaizmie obchodzony jest dzień pamięci, zwany jarcajt, kiedy to rodzina modli się za zmarłego i składa ofiarę na jego pamięć. Celem tego rytuału jest przypomnienie o życiu zmarłego oraz jego duchowym dziedzictwie.

W judaizmie życie po śmierci jest związane z nadzieją na zmartwychwstanie, kiedy to dusze zmarłych powrócą w ciałach, by stanąć przed Bogiem i rozpocząć życie wieczne w Jego obecności. Rytuały pogrzebowe i żałobne pomagają w przejściu duszy do wieczności, zachowując czystość i szacunek do ciała.

Tybet: Unikalny rytuał pogrzebu na nieboskłonie

W Tybecie, obok wielu innych niezwykłych tradycji, pogrzebowe rytuały zajmują wyjątkowe miejsce. Jednym z najbardziej charakterystycznych i kontrowersyjnych zwyczajów związanych z pochówkiem jest rytuał pogrzebu na nieboskłonie, znany również jako sky burial. Jest to praktyka, która wykracza poza konwencjonalne formy pochówku, gdzie ciała zmarłych nie spoczywają w ziemi, lecz zostają wystawione na otwarte niebo, by zostały zjedzone przez ptaki, głównie sępy. Takie pochówki są głęboko związane z buddyzmem tybetańskim i wierzeniami dotyczącymi ciała oraz duszy po śmierci.

Geneza rytuału pogrzebu na nieboskłonie

Praktyka sky burial ma swoje korzenie w trudnych warunkach geograficznych Tybetu, gdzie ziemia jest mało urodzajna, a dostęp do gleby dla tradycyjnego pochówku jest ograniczony. Ponadto, w Tybecie panuje silne przekonanie, że ciało to jedynie powłoka, którą należy oddać naturze. Zamiast spoczywać w grobie, ciało ma powrócić do cyklu życia, stając się pokarmem dla ptaków, co symbolizuje cykliczność życia i śmierci. Zgodnie z tymi wierzeniami, proces ten nie tylko umożliwia ciało powrócenie do natury, ale również daje szansę na uwolnienie duszy zmarłego, która wędruje ku wyzwoleniu duchowemu.

Rytuał i jego znaczenie w buddyzmie tybetańskim

Buddyzm tybetański uznaje śmierć za naturalną część życia, traktując ją jako etap przejścia. Ciało, które zostaje przekazane ptakom, jest uważane za formę ofiary, z której korzystają zwierzęta – istoty mające szczególne znaczenie w buddyjskim systemie wartości. Dla Tybetańczyków, ritual of sky burial jest aktem szacunku nie tylko dla zmarłego, ale i dla natury. Ciało w tym przypadku nie jest czymś, co należy chronić czy upiększać, lecz czymś, co zostaje „oddane” wszechświatowi. Podobnie jak w innych częściach buddyzmu, celem jest uwolnienie od przywiązania, zarówno do ciała, jak i do materialnego świata.

Przebieg rytuału: krok po kroku

Rytuał pogrzebu na nieboskłonie jest bardzo szczegółowy i wymaga dokładności, a także szacunku do tradycji. W momencie śmierci, ciało zmarłego jest przygotowywane przez specjalnie wykwalifikowanych funeralistów, którzy oczyszczają je i dzielą na mniejsze części. Następnie ciało jest transportowane na górski szczyt, z dala od wioski, gdzie odbywa się ceremonia. Na górze, w obecności rodziny i kapłanów, ciało zostaje wystawione ptakom. Proces ten jest traktowany jako ostateczny akt oddania, a jednocześnie – pożegnania z materialnym światem.

Rola sępów w ceremonii

Sępy odgrywają w tej ceremonii wyjątkową rolę. W kulturze tybetańskiej są one uważane za święte ptaki, które posiadają duchową moc, aby „pochłonąć” duszę zmarłego. W związku z tym, jedzenie ciała przez ptaki nie jest postrzegane jako okrutny akt, lecz jako współczująca ofiara, która ma na celu wspieranie duchowej transformacji zmarłego. Warto zauważyć, że sępy w tym przypadku nie tylko pełnią funkcję fizyczną, ale i duchową – ich obecność stanowi istotny element przejścia do wyższej formy istnienia.

Znaczenie rytuału w społeczeństwie tybetańskim

W Tybecie, gdzie buddyzm ma silny wpływ na życie codzienne, rytuał pogrzebu na nieboskłonie jest uważany za najbardziej odpowiedni sposób pożegnania zmarłego. Oddanie ciała naturze jest zgodne z naukami Buddy, który nauczał o nietrwałości materialnego świata. W tym kontekście, rytuał ten nie jest tylko praktyką religijną, ale także głęboko zakorzenioną tradycją, która oddaje szacunek zarówno zmarłemu, jak i samemu życiu. Wspólnota, która uczestniczy w ceremonii, ma za zadanie nie tylko towarzyszyć zmarłemu, ale również pomóc mu w jego duchowej podróży ku ostatecznemu wyzwoleniu.

Wyzwania współczesnego świata: Czy tradycja przetrwa?

Współczesne zmiany w Tybecie oraz coraz częstsze kontakty z zachodnią cywilizacją niosą ze sobą pewne wyzwania dla tej unikalnej tradycji. Wzrost turystyki oraz obecność mediów sprawiają, że sky burial stał się tematem kontrowersyjnym, a niektórzy zarzucają, że może on zaniknąć pod wpływem globalizacji i zmieniających się norm społecznych. Niemniej jednak, dla wielu Tybetańczyków, rytuał pogrzebu na nieboskłonie pozostaje głęboko zakorzeniony w ich religijnej i kulturowej tożsamości. Wciąż odbywają się ceremonie, które przypominają o trwałości tradycji oraz jej związku z duchowością i naturą.